Tempomat – Jak uruchomić i jak działa?

Tempomat co to jest?

Tempomatem (połączenie z ang. tempo i automat) nazywa się urządzenie, którego zadaniem jest utrzymanie stałej prędkości pojazdu. Prędkość tę ustalamy sami, choć możemy w niektórych przypadkach także korzystać z ustawień domyślnych urządzenia. Stała prędkość utrzymywana jest bez znaczenia, czy jest to powierzchnia płaska czy pochyła. Niewątpliwą zaletą takie rozwiązania jest fakt, że kierowca nie musi naciskać pedału gazu – urządzenie steruje przepustnicą gazu niezależnie, co zwalnia nogę z uciążliwego trzymania w jednej pozycji, np. podczas długich tras.

Historia tempomatów

Tempomat został stworzony już w 1945 roku przez mechanika i inżyniera Teetora Ralpha. Pierwsze urządzenia pojawiły się w samochodach dopiero w latach 60., głównie w Stanach Zjednoczonych, gdzie tempomat przydany był podczas przemieszczania się na długich trasach amerykańskich autostrad, liczących setki a niekiedy nawet tysiące kilometrów.

Następnie tempomaty stawały się seryjnym wyposażeniem aut luksusowych, także na innych rynkach, w tym europejskim. Dziś funkcję tempomatu znajdziemy również w wielu nowoczesnych, także ekonomicznych wersjach samochodów. W nieco starszych wersjach aut nie znajdziemy natomiast takiego urządzenia, co powoduje, że konieczne jest skorzystanie z tempomatu uniwersalnego – programowalnego pod dany model samochodu.

Zasada działania tempomatu

Tempomat, w dużym skrócie, definiuje się jako urządzenie potrafiące sterować (najczęściej elektronicznie) parametrami układu napędowego pojazdu w taki sposób, aby pojazd zachował zadaną przez kierowcę prędkość. Samochód będzie poruszał się ze stałą prędkością bez znaczenia czy porusza się po jezdni płaskiej czy pochyłej.

Działanie tempomatu porównuje się często do innych urządzeń, które spełniają funkcję regulatora typu PID. Tempomat stale porównuje aktualną prędkość jazdy pojazdu z wartością zadaną przez kierowcę na manetce. W samochodach z automatyczną skrzynią biegów urządzenie to również odpowiada za zmianę przełożeń, aby dostosować prędkość do właściwej wartości.

Tempomat wykorzystuje wartości pochodzące z różnych czujników zamontowanych w aucie. Są nimi czujniki położenia pedału gazu, hamulca, sygnał aktualnej prędkości pojazdu, a czasem także sygnały pochodzące z układu ABS.

Jak uruchomić tempomat?

Tempomat możemy uruchomić na dwa sposoby. Pierwszy sposób polega na osiągnięciu oczekiwanej prędkości w trybie normalnej jazdy i uruchomienie tempomatu przy pomocy manetki lub przycisku na desce rozdzielczej. Drugim sposobem jest uruchomienie urządzenia ze skonfigurowaną wcześniej wartością (lub zapamiętaną podczas poprzedniego użycia).

Podczas jazdy istnieje też możliwość zwiększenia/zmniejszenia limitu prędkości przy pomocy manetki – bez konieczności rozłączania i osiągania prędkości manualnie. To pozwala łatwo dostosować się do aktualnych warunków na drodze lub ograniczeń prędkości.

Jak to się dzieje? Tempomat zbierając dane z różnych czujników oraz manetki, która informuje o zadanej prędkości, generuje sygnał mający na celu sterowanie przepustnicą gazu. W nowoczesnych autach jest to przepustnica sterowana elektronicznie, natomiast w starszych rozwiązaniach, do tempomatu dołączany jest mechanizm sterujący przepustnicą za manualnie, równolegle do istniejącego w aucie pedału gazu.

Jak rozłączyć tempomat?

Aby wyłączyć działanie tempomatów należy wcisnąć pedał hamulca lub sprzęgła. Tylko tyle. Można oczywiście rozłączyć tempomat za pomocą manetki. Aby powrócić do zadanej prędkości i działania tempomatu, należy ponownie skorzystać z manetki.

Podczas wyprzedzania należy dodać gazu, po zdjęciu nogi z pedału gazu, auto samoczynnie powróci do zadanej przez tempomat prędkości. Dodawanie gazu nie rozłącza tempomatu.

Tempomat  a automatyczna skrzynia biegów

W autach wyposażonych w skrzynię automatyczną tempomat dodatkowo steruje przełożeniami, co pozwala nie tylko optymalnie utrzymywać właściwą prędkość, ale i sprawia, że jazda jest jak najbardziej ekonomiczna. To rozwiązanie ma przewagę nad tradycyjnymi przełożeniami skrzyniami biegów, które ograniczone są do aktualnego przełożenia (zmiana przełożenia rozłącza tempomat, koniczne jest jego ponowne włącznie po zmianie biegu).

Jak wygląda tempomat?

Składa się on z dedykowanej manetki, która odpowiada za sterowanie tempomatem. Sama centralka tempomatu uniwersalnego montowana jest w niewidocznym miejscu. Podłącza się ją do układu elektronicznego samochodu lub w wersjach sterowania mechanicznego, do układu sterowania przepustnicą za pomocą linki. Poniżej przykładowy wygląd manetki tempomatu w Volkswagen Crafter.

Tempomat – zalety i wady 

Komu potrzebny jest tempomat? Takie pytanie może zadać wielu z was, ale zalet tempomatów jest zdecydowanie więcej niż wad. Po pierwsze odciąża kierowcę, szczególnie na długich trasach. Po drugie, chroni przed przekroczeniem prędkości. Po trzecie, skoro chroni przed przekroczeniem prędkości, to również przed mandatem (o ile nie dodajemy potajemnie gazu). Po czwarte, w niektórych przypadkach pozwala na oszczędność paliwa.

Włączenie tempomatu jest bardzo proste, a jego dezaktywacja również. Posiadanie tego urządzenia w samochodzie jest teraz niemal standardem, niemniej w niektórych modelach samochodów nadal go brakuje. Warto zapoznać się z możliwościami tempomatu uniwersalnego, który ma potwierdzoną kompatybilność  z ponad 500 modelami różnych samochodów.